Zdjęcie
Jakie warunki trzeba spełnić aby ogłosić upadłość konsumencką

Jakie warunki trzeba spełnić aby ogłosić upadłość konsumencką

Jakie warunki trzeba spełnić aby ogłosić upadłość konsumencką
13.06

2022

Upadłość konsumencka jest instytucją, którą ustawodawca uregulował jako odrębny tytuł prawa upadłościowego. Powyższe stanowi o jej doniosłości prawnej oraz wskazuje na istotną role w polskim systemie. Ustawodawca wyszedł naprzeciw dłużnikom oraz wierzycielom. Upadłość konsumencką można więc potraktować jako pewien konsensus pomiędzy nimi.

Niemniej jednak, trzeba mieć na względzie, że ogłoszenie upadłości konsumenckiej nie jest adekwatnym rozwiązaniem dla każdego. Decydując się na złożenie wniosku o upadłość konsumencką zainteresowany powinien dokładnie przeanalizować swój stan faktyczny.

Upadłość konsumencka w swej idei umożliwia dłużnikom oddłużenie się oraz ustabilizowanie swojej sytuacji finansowej a wierzycielom zaspokojenie w wymiarze określonym przez Sąd.

W przepisach prawa upadłościowego znajdujemy szereg warunków jakie musi spełnić dłużnik, aby możliwym było ogłoszenie wobec niego upadłości konsumenckiej. Zatem, gdy po przeanalizowaniu stanu faktycznego, okaże się że dłużnik spełnia warunki do ogłoszenia upadłości konsumenckiej, to kolejnym etapem jest złożenie wniosku o upadłość konsumencką. Wniosek determinuje rozpoczęcie postępowania upadłościowego. Niemniej jednak kluczowym momentem dla samego dłużnika jest ogłoszenie upadłości konsumenckiej przez Sąd upadłościowy, bowiem to wtedy staje się on upadłym.

Ogłoszenie upadłości konsumenckiej wywołuje szereg skutków prawnych w stosunku do samej osoby upadłego, jego majątku a jeżeli pozostaje w związku małżeńskim to oddziałuje również na majątek wspólny jego i jego małżonka, skutki rozchodzą się też na postępowania sądowe i administracyjne, w których bierze udział jak i umowy w których pozostaje stroną. Ogłoszenie upadłości będzie mieć również znamienny wpływ na wszystkich wierzycieli upadłego, gdyż staną się oni uczestnikami postępowania upadłościowego.

Trzeba mieć na względzie, że nawet instytucja jaką jest upadłość konsumencka kierująca się ideą oddłużenia i zaspokojenia wierzycieli ma swoje wady. Przy czym należy pamiętać, że postępowanie upadłościowe, to żmudny proces.

Warunki ogłoszenia upadłości konsumenckiej

Warunki determinujące upadłość konsumencką należy przeanalizować na samym wstępie, przy analizie stanu faktycznego. Upadłość konsumencka jest instytucją skierowaną do osób fizycznych, które nie prowadzą działalności gospodarczej a także do osób fizycznych, które prowadziły jednoosobową działalność gospodarczą, ale wykreśliły ją z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, co jest tożsame z zakończeniem prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej.

Podstawową przesłanką upadłości konsumenckiej jest niewypłacalność dłużnika. Upadłość konsumencką ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Niewypłacalność oznacza, że dłużnik nie jest w stanie regulować swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Uzyskiwany przez dłużnika dochód nie pozwala mu na regulowanie rat przy jednoczesnym zaspokajaniu potrzeb rodzinny. Niewypłacalność najczęściej przejawia się w prowadzeniu postępowań egzekucyjnych  przeciwko dłużnikowi.

W przypadku upadłości konsumenckiej wystarczające jest, że dłużnik nie jest w stanie regulować wyłącznie jednego zobowiązania. Oznacza to, że upadłość konsumencka nie stawia wymogu co do liczby istniejących zobowiązań, już przy jednym z nich powodującym niewypłacalność, możliwe jest ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Ustawodawca w przepisach prawa upadłościowego posługuje się domniemaniem prawnym co oznacza, że z mocy samego prawa uznaje dłużnika za niewypłacalnego z chwilą gdy opóźnienie w wykonywaniu zobowiązań pieniężnych przekracza okres trzech miesięcy.

Istotnym jest, że sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, jeżeli nie ma zagrożenia utraty przez dłużnika zdolności do wykonywania jego wymagalnych zobowiązań pieniężnych w niedługim czasie.

Ponadto, kolejnym wiodącym warunkiem ogłoszenia upadłości konsumenckiej jest jurysdykcja krajowa, aby móc ogłosić upadłość konsumencką w Polsce należy prowadzić w naszym kraju swój ośrodek życia tj. pracować, mieszkać, posiadać rodzinę.  Zgodnie z przepisami dotyczącymi postępowania upadłościowego sądem właściwym,aby ogłosić upadłość konsumencką jest sąd rejonowy – sąd właściwy dla głównego ośrodka podstawowej działalności dłużnika.

Wpływ rażącego niedbalstwa na upadłość konsumencką

Sąd rozstrzygając wniosek o upadłość konsumencką w postępowaniu upadłościowym analizuje kwestie rzetelności dłużnika.  Sąd poddaje swej ocenie twierdzenia, które zawiera wniosek o upadłość konsumencką pod kątem ich zgodności z prawdą. Dłużnik stanowiąc nieprawdę lub zatajając pewne kwestie musi się liczyć z tym, że jego wniosek może zostać odrzucony. Jeśli sąd poweźmie informację o złożeniu przez upadłego nieprawdziwych informacji, już po ogłoszeniu upadłości, to postępowanie takie może zostać umorzone.

Niewypłacalność wskutek rażącego niedbalstwa ma miejsce, gdy dłużnik zaciąga zobowiązania, których od samego początku nie spłaca lub robi to nieregularnie oraz nieterminowo. Kwestia rażącego niedbalstwa nie ma zastosowania,  gdy dłużnik dochowywał należytej staranności na każdym etapie swojej historii. Przez rażące niedbalstwo rozumie się bowiem niezachowanie minimalnych (elementarnych) zasad prawidłowego zachowania się w danej sytuacji. Przejawem  rażącego niedbalstwa będzie taka okoliczność gdy w ciągu ostatnich 10 lat przed złożeniem wniosku o upadłość konsumencką, doszło do ogłoszenia poprzedniej upadłości to znaczy, że toczyło się wobec dłużnika postępowanie upadłościowe i zostało ono uchylone z powodu niewykonania planu spłaty, nieterminowego złożenia sprawozdania, ukrycia przychodów czy majątku oraz jeżeli w ciągu ostatnich 10 lat wystąpiło częściowe lub całkowite umorzenie zadłużenia, przy zaistnieniu jednej z tych okoliczności Sąd oddali wniosek o upadłość konsumencką.

Ogłoszenie upadłości konsumenckiej

Po przeanalizowaniu stanu faktycznego, dochodząc do wniosków, że dłużnik spełnia wszystkie przesłanki jakie stawia upadłość konsumencka, dłużnik lub reprezentujący go profesjonalny pełnomocnik obowiązany jest złożyć wniosek o upadłość konsumencką będący pierwszym krokiem w ogłoszeniu upadłości konsumenckiej. Dłużnik powinien złożyć wniosek do sądu rejonowego właściwego dla swojego głównego ośrodka podstawowej działalności.

Po nowelizacji przepisów prawa postępowania upadłościowego wiodącą drogą do złożenia wniosku o upadłość konsumencką jest system teleinformatyczny (złożenie wniosku w formie elektronicznej), niemniej jednak można złożyć wniosek papierowy w sposób tradycyjny np. w biurze podawczym jednakże trzeba liczyć się z tym że taki wniosek o upadłość konsumencką może zostać zwrócony lub odrzucony, gdyż niektóre sądy uporczywie i bezprawnie stoją na stanowisku, że jedyną formą składania wniosku stanowi ta elektroniczna. 

Złożenie wniosku rozpoczyna procedurę upadłościową, aczkolwiek dopiero ogłoszenie upadłości przez Sąd wywołuje skutki prawne. Sąd upadłościowy analizuje sprawę dwuetapowo, na początkowym etapie ocenia wniosek i jeżeli złożony wniosek spełnia wymogi ustawowe, to Sąd ogłasza upadłość konsumencką a dopiero kolejno rozstrzyga kwestię ustalenia planu spłaty wierzycieli.

Działania po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej

Na etapie po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej, postępowanie upadłościowe właściwe zajmuje się kwestią ustalenia planu spłaty wierzycieli.

Ponadto ogłoszenie upadłości konsumenckiej wiąże się z prowadzeniem postępowania upadłościowego przez syndyka pod nadzorem sądu. Syndyk przeprowadzi sprzedaż mienie konsumenta i z uzyskanych środków będzie dążył do spłaty wierzycieli.

Teoretycznie w postępowaniu upadłościowym projekt planu spłaty wierzycieli przygotowuje syndyk, następnie składa go w sądzie upadłościowym po upływie terminu do zgłaszania wierzytelności oraz po przeprowadzeniu likwidacji masy upadłości. Niestety jest to tylko teoria. W praktyce rzadko spotyka się takie sytuacje. Zazwyczaj, to dłużnik inicjuje część postępowania w przedmiocie ustalenia planu spłaty wierzycieli.

Wracając jednak do teorii, to zanim syndyk przedłoży sądowi projekt planu spłaty, musi wykonać pewne ustawowe obowiązki. Pierwszym z nich jest doręczenie dłużnikowi i wierzycielom projektu planu spłaty wraz z pouczeniem o prawie do wnioskowania o wyznaczenie rozprawy oraz o możliwości złożenia w ciągu czternastu dni własnego stanowiska. Dopiero po upływie tego terminu syndyk może przesłać projekt planu spłaty do sądu. Po otrzymaniu projektu planu spłaty Sąd może: ustalić plan spłaty wierzycieli, umorzyć zobowiązanie upadłego konsumenta bez ustalania planu spłaty, warunkowo umorzyć zobowiązania upadłego konsumenta bez ustalania planu spłaty, odmówić ustalenia planu spłaty wierzycieli.

Sąd ustali plan spłaty wierzycieli mając na względzie całokształt sytuacji dłużnika. Warto pamiętać, że zgodnie z literalnym brzmieniem przepisów postępowania upadłościowego, sam dłużnik w terminie trzydziestu dni od dnia obwieszczenia postanowienia o zakończeniu postępowania upadłościowego może złożyć wniosek o ustalenie planu spłaty wierzycieli oraz o umorzenie zobowiązań w  pozostałej części lub może wnioskować o  umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli.

Uwzględnienie wniosku dłużnika o  umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że jest on trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Uprawomocnienie planu spłaty wierzycieli następuje w przypadku jego niezaskarżenia przez żadnego z uprawnionych lub w po oddaleniu złożonych zażaleń. Prawomocność planu spłaty otwiera możliwość rozpoczęcia jego realizacji. Trzeba pamiętać, że uchybienia w ramach planu spłaty wierzycieli w szczególności jego niewykonanie skutkują uchyleniem. Ustalenie planu spłaty wierzycieli jest dla dłużnika niezwykle istotne, bo to właśnie plan spłaty będzie determinował wysokość umorzonego długu.

Konsekwencje ogłoszenia upadłości konsumenckiej

Ogłoszenie upadłości to moment, który ma wpływ na osobę upadłego, jego zobowiązania, majątek oraz postępowania sądowe i administracyjne, w których jest on stroną. Upadły nie może decydować który składnik wchodzi w skład masy upadłościowej a który nie. Musi liczyć się z tym że wynagrodzenie za pracę które uzyskuje również będzie zajęte do wysokości oznaczonej ustawowo. Ponadto od dnia ogłoszenia upadłości upadły traci cały szereg swoich uprawnień, które przejmuje syndyk. Każde działanie upadłego jest objęte kontrolą syndyka. Syndyk dąży do tego, aby wierzyciele upadłego uzyskali zaspokojenie swoich roszczeń. Syndyk pilnuje również, aby upadły nie próbował ratować pozostałości swojego majątku wyzbywając się go oraz dysponuje częścią wynagrodzenia za pracę upadłego. Syndyk sprawuje kontrole nad dłużnikiem aby nie działał z pokrzywdzeniem wierzycieli. Ogłoszenie upadłości ma również istotny wpływ na stosunki majątkowe małżeńskie a także umowy których upadły jest stroną. Przy zakończeniu postępowania i ogłoszeniu upadłości dłużnik staje się upadłym i przez ten pryzmat jest postrzegany. Wyzbywanie się majątku również przed złożeniem wniosku o upadłość konsumencką działając ze świadomość pokrzywdzenia wierzycieli, może prowadzić do wniesienia skargi paulińskiej przez wierzyciela lub też jeśli nastąpiło w ostatnich 12 miesiącach przed dniem ogłoszenia upadłości z mocy prawa będzie uznane za nieważne.

Warunki ogłoszenia upadłości – podsumowanie

Ogłoszenie upadłości konsumenckiej jest determinowane spełnieniem określonych warunków przez dłużnika. Podstawą do ogłoszenia upadłości konsumenckiej jest bycie osobą fizyczną nie prowadzącą działalności gospodarczej lub osobą fizyczną, która prowadziła działalność gospodarczą ale złożyła wniosek o jej wykreślenie z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

Drugim warunkiem jaki nakłada na ustawodawca jest posiadanie centrum życiowego w Polsce.

Natomiast ostatnim jest niewypłacalność dłużnika co oznacza że dłużnik nie jest w stanie zaspokajać swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych.

Przy ogłoszeniu upadłości Sąd bierze pod uwagę całokształt sytuacji życiowej dłużnika. Całościowa sytuacja dłużnika jest również brana pod uwagę przy ustalanym planie spłaty wierzycieli. Analizując całokształt instytucji jaką jest upadłość konsumencka należy mieć na względzie, że są pewne jej konsekwencje, których nie da się uniknąć. Postępowanie upadłościowe to długi proces, który w zamyśle powinno kończyć wykonanie planu spłaty wierzycieli wtedy też dojdzie do umorzenia części zadłużenia o ile Sąd tak postanowił. Dłużnik wykonując planu spłaty musi pamiętać, że może on być w każdej chwili uchylony w wyniku jego niesubordynacji.

Tagi

Autor

adw. Pawel Marchewka

Adwokat, członek Izby Adwokackiej we Wrocławiu. Uznany specjalista w zakresie prawa upadłościowego oraz restrukturyzacyjnego. Znany z niezłomnych postaw jako adwokat karny.
Właściciel kancelarii Adwokackiej Paweł Marchewka.